Gần đây, ngành ngân hàng đang chứng kiến sự xuất hiện của xu hướng mới - ngân hàng mở. Mục tiêu ban đầu của ngân hàng mở là tạo ra một thị trường thanh toán hoàn chỉnh hơn, làm cho thanh toán an toàn hơn và bảo vệ tốt hơn cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, ngân hàng mở đã trở thành một xu hướng cách mạng và là một trong những yêu cầu trong hành trình tới ngân hàng số vào hiện tại và tương lai.
"Người chơi" mới
Trước đây, hầu hết các ngân hàng đều cung cấp và kiểm soát các sản phẩm và dịch vụ trên các kênh phân phối độc quyền của chính họ như các văn phòng giao dịch và ngân hàng trực tuyến. Trải nghiệm của ngân hàng hoàn toàn "đóng cửa" với môi trường kinh doanh bên ngoài, việc chia sẻ thông tin dữ liệu ngay cả với khách hàng cũng rất hạn chế.
Sự bùng nổ của fintech trong những năm gần đây đã tạo ra những sân chơi mới, mô hình kinh doanh mới với những người chơi mới, làm đảo lộn vị trí "đóng cửa" của các tổ chức tài chính truyền thống. Theo xu hướng chia sẻ nền kinh tế, các ngân hàng truyền thống đã nhận ra rằng những người chơi mới, bao gồm các doanh nghiệp fintech, các công ty công nghệ lớn, nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và quản lý tài chính, không phải là mối đe dọa hoặc đối thủ trực tiếp mà là đối tác để khai thác tiềm năng của thị trường mở rộng ngày càng phát triển.
Hệ sinh thái ngân hàng mở
Các ngân hàng truyền thống có sức mạnh về nền tảng kinh doanh, cơ sở khách hàng lớn và kho dữ liệu giao dịch, có thể chia sẻ với các nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba được ủy quyền để truy cập và khai thác thông tin, cùng với nhu cầu và lợi ích của người tiêu dùng:
- Quyền truy cập vào dữ liệu tài chính và tính minh bạch của nó.
- Trải nghiệm cá nhân hóa các sản phẩm và dịch vụ.
- Có nhiều lựa chọn để đưa ra quyết định tốt hơn, hỗ trợ cải thiện hiệu suất cạnh tranh của các sản phẩm và dịch vụ.
Đồng thời, các ngân hàng và tổ chức tài chính cũng nhận được những lợi ích đáng kể từ ngân hàng mở như tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí và thời gian giao dịch, mở rộng quyền truy cập đến khách hàng không có tài khoản ngân hàng, tăng cường tính hữu ích của các sản phẩm và dịch vụ, tăng doanh thu, tăng lòng trung thành và sự hài lòng của khách hàng thông qua hoạt động phân tích dữ liệu.
Hình 1: Hệ sinh thái ngân hàng mở
Ngân hàng mở có an toàn và bảo mật không?
Từ quan điểm của các nhà quản lý và nhà lập kế hoạch chiến lược, mặc dù có nhiều lợi ích, ngân hàng mở vẫn gây lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu. Tuy nhiên, về cơ sở hạ tầng kỹ thuật, sự phát triển và cải tiến của Open API đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai ngân hàng mở và đã loại bỏ những lo ngại về mục tiêu này.
Dưới đây là một sơ đồ giao thức bảo mật khi nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba yêu cầu API của ngân hàng thực hiện giao dịch.
Hình 2: Sơ đồ giao thức Open API
Đồng thời, các công ty công nghệ cũng cung cấp những giải pháp quản lý vòng đời phát triển nhanh chóng và các nền tảng về số lượng Open API, đảm bảo tối ưu hóa đồng bộ, ổn định và kiểm soát hoạt động.
Hiện trạng và hướng đi của ngân hàng mở
Bối cảnh toàn cầu
Năm 2018 được coi là khởi đầu của thời đại ngân hàng mở. Trên phạm vi toàn cầu, nhiều quốc gia trong Liên minh châu Âu, Vương quốc Anh, Nhật Bản, Singapore, Hồng Kông, Úc, v.v. đã có các chiến lược và chính sách cụ thể để phát triển một khung pháp lý khuyến khích sự phát triển của ngân hàng mở. Đồng thời, các dự án ngân hàng mở đã được triển khai trong những năm gần đây và nhận được phản hồi tích cực.
Các nhà tư vấn và nhà nghiên cứu cũng đã đề xuất các mô hình để đánh giá sự trưởng thành của các ngân hàng mở đối với các quốc gia và tổ chức ngân hàng dựa trên tiêu chí liên quan đến sự sẵn sàng của khung pháp lý, quy mô phát triển đối tác trong hệ sinh thái, nền tảng dữ liệu cũng như số lượng và chất lượng của các danh mục Open API. Kết quả của việc đánh giá sẽ giúp xác định tình hình hiện tại, hướng đi cho việc phát triển các lộ trình và chương trình hành động phù hợp cho sự phát triển của ngân hàng mở.
Việt Nam
Ở Việt Nam, mặc dù chưa có khung pháp lý cho ngân hàng mở, nhiều ngân hàng đã áp dụng công nghệ Open API để mở kết nối với các trung gian thanh toán, thương mại điện tử và nhà cung cấp dịch vụ tiện ích như điện, nước và giao thông. Một số cái tên lớn đã tiên phong, bao gồm VietinBank, OCB, Agribank, TPBank, BIDV, VPBank, Vietcombank, v.v.
Một điểm yếu là các Open API hiện đang áp dụng bởi các ngân hàng chỉ là kết nối song phương giữa các ngân hàng và các đơn vị đối tác mà không có một tiêu chuẩn chung thống nhất. Ngoài ra, còn có những rủi ro tiềm tàng liên quan đến thông tin dữ liệu khách hàng, chất lượng và sự ổn định của Open API, độ chính xác và đáng tin cậy của dữ liệu trao đổi.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cũng đã thực hiện, thử nghiệm và từ từ hoàn thiện các khung pháp lý để quản lý hoạt động ngân hàng mở trong tinh thần của Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận Cách mạng Công nghiệp 4.0. Thống đốc NHNN đã thành lập Ban chỉ đạo về fintech theo Quyết định số 328/QD-NHNN ngày 16 tháng 3 năm 2017. Do đó, việc nghiên cứu và phát triển kết nối và chia sẻ dữ liệu thông qua Open API là một trong những nhiệm vụ chính của Ban.
Các khung pháp lý đề nghị cần bao gồm Luật bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu người dùng, Nghị định về hoạt động nhận dạng và xác thực điện tử, cũng như các tiêu chuẩn và hướng dẫn về cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông.
Trên phía ngân hàng, cần phải tiên phong xây dựng chiến lược chuyển đổi, chuẩn bị tổ chức dữ liệu và các giải pháp công nghệ phù hợp.
Như vậy, ngân hàng mở là một xu hướng không thể phủ nhận và ngôi nhà của tương lai với tiềm năng phát triển không giới hạn. Việt Nam đang từng bước thích ứng và phát triển trong ngành ngân hàng này để đáp ứng đòi hỏi của cuộc cách mạng số hóa.
